Tính cách quyết định số mệnh - vận mệnh

Con người, là trung tâm của trời đất, là linh trưởng của vạn vật, nhưng hình như từ ngày đầu tiên mở mắt ra nhìn thế giới đã bị buộc vào hai chữ "Số mệnh". Lịch sử xã hội của con người dường như cũng là lịch sử đấu tranh, thỏa hiệp rồi lại đấu tranh không ngừng của vận mệnh.

Cùng một bối cảnh xã hội, cùng một hoàn cảnh gia đình, cùng những cơ hội trong cuộc sống, cùng một chiến trường, cùng một thương trường, nhưng rốt cục, có người thành, có kẻ bại. Tại sao lại như vậy? Câu hỏi từ bao đời đã được đặt ra. Cái gì quyết định điều đó? Có một khía cạnh lớn, đó là tính cách con người. Phải chăng, tính cách quyết định số mệnh - vận mệnh!

Tính cách là gì? Nói một cách khái quát, tính cách đặc điểm tâm lý được biểu hiện qua phương thức thái độ và hành vi trong việc xử lý sự vật, sự việc của con người. Có thể ví dụ một số tính cách thường thấy như lý trí, điềm tĩnh, kiên nhẫn, chấp trước, cả nể, tế nhị hay thẳng thắn .v.v. Tuy nhiên, tính cách của con người không đơn giản và hoàn toàn đơn nhất theo các khái niệm có xu hướng đơn giản hóa như thế, bởi vì, mỗi loại tính cách đều chứa đựng trong nó rất nhiều cung bậc, tầng lớp và đặc điểm đan xen. Lý trí của một chính trị gia không hoàn toàn giống với một người nông dân, sự chấp trước của những tín đồ tôn giáo có khi lại trái ngược hoàn toàn với những người say mê một "tôn giáo" nào đó như thể thao, nghệ thuật. Phải chăng vì, cơ sở văn hóa hình thành nên tính cách mới là nhân tố cơ bản quyết định tính cách ở mỗi cá nhân.

Thế nào là số mệnh hay vận mệnh? Số mệnh thường được hiểu như phúc họa thọ yểu của con người, vận mệnh là thịnh suy của xã hội không mấy ai có thể nắm bắt được, mà có chăng chỉ khái quát và đoán trước được một vài yếu tố. Tuy nhiên, có lẽ đó chỉ là cách nhìn mang nhiều tính tiêu cực gắn nhiều với những đuyền huyền bí, thậm chí mang màu sắc mê tín. Thực chất, khái niệm số mệnh - vận mệnh không hoàn toàn như vậy, và không phải là thứ gì đó vô hình, cao siêu không thể nắm bắt được. Khổng Tử có nói: "Ngũ thập nhi tri thiên mệnh" (Con người từ tuổi 50 có thể biết được mệnh trời), ở đây không có nghĩa là đã có thể dự liệu, tiên đoán trước được thiên mệnh, biết trước được những điều chưa tới có thể xảy ra với mình, mà nên hiểu là: Con người đến một giai đoạn trưởng thành nhất định, có thể hiểu được mình làm cái gì và làm như thế nào đẻ đạt được kết quả tốt nhất có thể. Trên thực tế, đây chính là nội hóa cái gọi là "số mệnh" ngoại tại thành tính cách của mình. Hiểu rõ con người, tư duy, suy nghĩ, tình cảm, lý trí, khả năng của bản thân mình chính là nắm rõ được tính cách của bản thân, việc đó lúc này mới có thể coi là nắm được cái gọi là "thiên mệnh".

"Thiên mệnh" hay số mệnh, vận mệnh là "ý trời" khó có thể trái lại, nhưng tính cách lại là điều có thể thay đổi và ảnh hưởng ngược lại. Tính cách con người không hẳn do trời sinh hay đã hình thành từ trước khi chào đời - yếu tố tiên thiên, mà chủ yếu là do nhân tố hậu thiên - bao gồm môi trường sống, hoàn cảnh gia đình, xã hội, quá trình giáo dục và sự tu dưỡng tự thân tạo nên. Ngọc bỏ công phu mài mới thành đồ quý, trong gian nan thường mới xuất anh hùng; sinh trong ưu hoạn, chết trong an lạc, cùng một đường về mà bậc trí giả và ngu giả lại đi khác đường, nhưng duy nhất có có một điều là quyền chủ động tạo dựng và thay đổi tính cách không nằm trong tay của "số mệnh" mà là trong chính mỗi chúng ta. Hiểu rõ được "tính cách" cũng là khi chúng ta nắm được "số mệnh". Trên thực tế, vấn đề không hoàn toàn một chiều, bởi tính cách thường đa dạng, phức tạp. Không ai chỉ có một tính cách mà là xung quanh tính cách chủ đạo sẽ có rất nhiều các đặc điểm cá tính khác ít nổi trội hơn có tác động tương hỗ. Không cần phải chứng minh, ta dễ dàng nhìn thấy trong một con người có khi thành, sẽ có lúc bại, có lúc trầm, sẽ có lúc thăng, và xã hội khi thế thịnh cũng có lúc thời suy tương ứng.

"Thời thế thế thời, thời đã thế thế thời phải thế", không có lý do gì cứ ngồi đấy oán trời trách người gây nên số phận. Việc phải làm thì vẫn phải làm, việc nên làm thì cũng nên làm.